ขณิกกถา

[1878] สกวาที ธรรมทั้งปวงเป็นไปในขณะจิตหนึ่ง หรือ ?
ปรวาที ถูกแล้ว.
ส. มหาปฐพี มหาสมุทร ขุนเขาสิเนรุ น้ำ ไฟ ลม หญ้า
ไม้ และไม้เจ้าป่า ล้วนดำรงอยู่ในจิต หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[1879] ส. ธรรมทั้งปวงเป็นไปในขณะแห่งจิตหนึ่ง หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. จักขายตนะเกิดพร้อมกับจักขุวิญญาณ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. จักขายตนะเกิดพร้อมกับจักขุวิญญาณ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ท่านพระสารีบุตรได้กล่าวคำนี้ไว้ว่า อาวุโส จักขุ
อันเป็นธรรมภายใน ยังมิได้แตกไป แต่รูปอันเป็นธรรมภายนอกยังมิได้
มาสู่คลอง และการประมวลที่สมกันก็ยังไม่มี ความปรากฏแห่งความ
เป็นวิญญาณที่สมกันก็ยังไม่มีก่อน จักขุอันเป็นธรรมภายในยังมิได้แตก
ไปด้วย รูปอันเป็นธรรมภายนอกมาสู่คลองด้วย แต่การประมวลที่สมกัน
ยังไม่มี ความปรากฏแห่งความเป็นวิญญาณที่สมกันก็ยังไม่มีก่อน ก็ใน
กาลใดแล จักขุอันเป็นธรรมภายในยังมิได้แตกไปด้วย รูปอันเป็นธรรม
ภายนอกก็มาสู่คลองด้วย การประมวลที่สมกันก็มีด้วย อย่างนี้ความ
ปรากฏแห่งความเป็นวิญญาณที่สมกันจึงมี ดังนี้¹ เป็นสูตรมีอยู่จริง

1. ม.มู.12/346.